Czytelnictwo można promować w sposób ciekawy, twórczy i autentyczny, szczególnie, gdy za jego promocję odpowiadają sami uczniowie. Szkolne koła wolontariatu to doskonałe miejsce do rozwijania pasji czytelniczych, inspirowania innych i budowania relacji. W tym artykule przedstawiamy kilka pomysłów na rozwój wolontariatu czytelniczego w szkole.
Działania akcyjne
- Książkowy “starter pack”
Wolontariusze przygotowują w bibliotece zawinięte w szary papier zestawy 3 książek. Zestawy mogą być dowolne np. “polskie kryminały dla początkujących”, “jesieniara - starter pack”. To, co jest w środku, jest niespodzianką, aż do rozpakowania w domu. W przypadku bibliotek z kodami kreskowymi, wymaga wygenerowania wspólnego kodu.
Dla kogo:
● Dla wszystkich, którzy nie do końca wiedzą, czego szukają lub od czego zacząć. - Recenzja dla opornych
Wolontariusze wybierają kilka ulubionych książek i opracowują jednostronicową recenzję:
Tytuł, autor, krótki cytat, dlaczego warto przeczytać. Umieszczają recenzje w przestrzeni publicznej szkoły np. na korytarzach, gdzie każdy może przeczytać recenzję. Jeśli cytat jest dłuższy, pozwala poznać styl autora i treść na tyle, by zastanowić się, czy ma się ochotę przeczytać całość. Każda recenzja powinna mieć informację, że książka jest dostępna w szkolnej bibliotece.
Dla kogo:
● Dla uczniów, którzy na ogół nie czytają książek i mogą sięgnąć po tekst “na próbę”. - Sztuka cytatu
Młodzież tworzy plakaty z cytatami z książek i umieszcza je w przestrzeni szkoły: w toaletach, na schodach, w windzie, na drzwiach klas. Można je przygotować ręcznie lub cyfrowo (np. w Canvie).
Dla kogo:
● Dla uczniów, którzy chcą pokazać swoją kreatywność i talent plastyczny oraz nieszablonowy sposób myślenia.
● Dla uczniów, którzy muszą zapamiętać cytaty z lektur przed egzaminem.
● Dla uczniów, którzy szukają inspiracji i nowych lektur.
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro) - Listy starego ucznia do młodego
Starsi uczniowie piszą krótkie liściki do młodszych, polecając im książki. Listy są wkładane do książek w bibliotece lub rozdawane na zajęciach w świetlicy. Książki powinny być dostępne w szkolnej bibliotece.
Dla kogo:
● Dla starszych uczniów, którzy muszą nauczyć się formy listu.
● Dla młodszych uczniów, którzy czują, że starsi koledzy o nich dbają i pokazują, że czytanie jest fajne. - Literacki cosplay
Jeśli w szkole jest np. losowany szczęśliwy numerek lub inna forma zwalniania z odpytywania, można zachęcić uczniów (i nauczycieli) do przebrania się za bohaterów ulubionych książek. Osoby, które się przebiorą, nie będą odpytywane na lekcji, za to z wiedzy o swoich bohaterach, jak najbardziej. Oczywiście, w formie zabawy.
Dla kogo:
● Dla uczniów i dorosłych, którzy chcą pochwalić się swoimi umiejętnościami robienia kostiumów i ulubionymi książkami. - Secret Santa
Ale książkowy. Losowanie i obdarowywanie się książkami z okazji świąt jako szkolna tradycja.
Dla kogo:
● Dla każdego, jedni poczują się zaskoczeni, inni zachwyceni, a jeszcze inni podejdą do prezentu nieufnie. Ale każdy wyjdzie z tego z własną nową książką.
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro) - Wystawa
Lektur lub nie, do wyboru. Ważne, żeby książkę przedstawić w nowy, nieszablonowy sposób. “Lalka” jako mem, fragment “Makbeta” jako komiks, “Dziady” jako plakat filmowy.
Kreatywnie i kolorowo.
Dla kogo:
● Dla nauczycieli, którzy chcą, by ich uczniowie umieli krótko podsumować książkę.
● Dla uczniów, którzy chcą pokazać swoją kreatywność.
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro)
Działania cykliczne i długofalowe
- Kącik do czytania
Ale nie byle jaki, tylko taki, który zaplanowali i przygotowali uczniowie. Z cytatami na ścianach, punktem wymiany książek, strefą ciszy lub cotygodniowymi spotkaniami czytelniczymi na miękkich poduszkach.
Dla kogo:
● Dla osób, które chcą się wyciszyć i/lub potrzebują poczucia przynależności do jakiegoś miejsca w szkole.
● Dla uczniów, którzy chcą mieć realny wpływ na szkolną przestrzeń.
● Dla nauczycieli i dyrektorów, którzy chcą, żeby szkoła była otwarta na potrzeby i pomysły różnych uczniów. - Booktok
Sekcja biblioteczna na szkolnych mediach społecznościowych - z poleceniami książek, trendami itd. Możliwe do działania bez pokazywania twarzy uczniów (co dodatkowo wspiera kreatywność).
Dla kogo:
● Dla bibliotekarzy, którzy chcą przyciągnąć czytelników.
● Dla uczniów, którzy lubią przygotowywać rolki na media społecznościowe.
● Dla uczniów, którzy wiedzę czerpią głównie z social mediów. - PoczytajMy - starsi czytają młodszym
Nie tylko czytają. Wybierają książkę, przygotowują zabawę dla młodszych, czytają i prowadzą zajęcia z przedszkolakami lub uczniami w świetlicy. Co tydzień lub raz w miesiącu, ale regularnie.
Dla kogo:
● Dla starszych uczniów, którzy chcą wystąpić w roli eksperta, lubią wymyślać zabawy i bawić się z młodszymi.
● Dla młodszych, bo jak starszy kolega lub koleżanka poleca książkę, to ma to dodatkową wartość. I można się pobawić.
Bez względu na to, jakie działania wprowadzicie, warto:
- robić zdjęcia - z pakowania książek, przygotowania zajęć itd. Pokazujcie swoją pracę “od kuchni” i budujcie swoje wolontariackie portfolio;
- robić prostą ewaluację po każdym wydarzeniu - zbierać krótkie cytaty od uczniów, dowiadywać się, co się najbardziej podobało, a co można zmienić;
- prowadzić kalendarz działań i skorelować go z innymi szkolnymi wydarzeniami;
- zbierać proste sprawozdania z działań, by pamiętać, co się zrobiło i kiedy oraz spisywać dobre praktyki, które można wykorzystać w przyszłości;
- promować swoje działania - na szkolnych mediach społecznościowych, gazetach, prosić dyrekcję o promowanie podczas spotkań z rodzicami, przygotować mini-prezentację podsumowującą działania, nawiązać współpracę z lokalnymi mediami.
Wydarzenia promujące czytelnictwo mogą być proste i robione niewielkim nakładem sił. Ważniejsze jest, by były stałym elementem życia szkoły - wtedy mają realną szansę na poprawę czytelnictwa. A to przecież nasz główny cel.
Tabela inspiracji:
| Problem | Rozwiązanie | Inne możliwe rozwiązania |
| Czytelnik nie wie od czego zacząć poznawać nowy temat | Czytelniczy starter pack | Wystawy tematyczne książek, regularnie wymieniane. |
| Czytelnik nie wie, gdzie jest biblioteka | Recenzje dla opornych | Wskazówki w całej szkole np. stópki na podłodze, kierujące do biblioteki. |
| Czytelnik nie ma książek w domu i nie jest przyzwyczajony do obcowania z literaturą | Sztuka cytatu | Książki poza biblioteką - pula książek na korytarzach, do czytania w trakcie przerw. |
| Młodsi uczniowie nie mają dobrego kontaktu ze starszymi | Listy starego ucznia do młodego PoczytajMy | Czytelniczy karnawał - starsi uczniowie przygotowują dla młodszych imprezę związaną z książkami (zabawy, przebieranki, tańce). |
| Czytelnik sądzi, że jest jedyną czytającą osobą w szkole | Literacki cosplay | Klub czytelniczy |
| Czytelnik wie, że są osoby, które nie mają żadnej książki | Secret Santa | Polecenia, jakie książki można kupić komuś lub samemu poprosić na święta |
| Czytelnik ma problemy z krytycznym myśleniem lub wybraniem “esencji” | Wystawa | Debaty, konkursy na krótką analizę tekstu w przestrzeni szkoły, literackie escape roomy |
| W szkole jest głośno, nie ma miejsca do wyciszenia się | Kącik czytelniczy | Podział na ciche i głośne piętro i zaopatrzenie cichego w gry i książki. |
| Czytelnicy siedzą głównie w telefonach | Booktok | Promowanie ebooków, strefy bez telefonów (ale z książkami, patrz: kącik czytelniczy). |
Autorka:
Aneta Derda - absolwentka filologii polskiej, w tym specjalizacji edytorskiej i filmoznawczej. Ekspertka w zakresie rozwoju czytelnictwa, edukacji antydyskryminacyjnej oraz edukacji filmowej. Przez kilkanaście lat była nauczycielką wiedzy o społeczeństwie oraz uczyła języka polskiego jako obcego. Uzyskała certyfikaty mediatorki i tutorki rozwojowej w tutoringu indywidualnym i grupowym. Jest trenerką kompetencji miękkich i metodologii nauczania, w tym metody projektu, jako narzędzia w procesie grupowym, a także autorką oraz opiekunką merytoryczną i metodologiczną projektów i publikacji edukacyjnych. W Centrum Edukacji Obywatelskie koordynuje nowy bezpłatny program Edukacja obywatelska dla nauczyciela.
Artykuł finansowany jest przez m.st. Warszawa w ramach projektu „Ochotnicy warszawscy”.
Bezpośrednim realizatorem jest Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej.