Kiedy na kasztanowcach liście zaczynają mieszać zieleń z żółciami, pomarańczami i brązami, to znak, że nadchodzi jesień. Podpowiadamy jak wykorzystać ten jesienny czas na zaangażowanie uczniów ze szkolnego koła wolontariatu w działania przyrodnicze.
Dni robią się krótsze i nawet jeśli jest jeszcze ciepło, wiatr zapowiada rychłą zmianę pogody. W naszych głowach jeszcze świeże są wspomnienia z wakacji i przygody z długich, letnich dni i upalnych wieczorów. A tymczasem przygotowujemy plecaki i torby na nowy rok szkolny, nowe szanse i nadzieje, nowe wyzwania.
Początek roku szkolnego obfituje w dużo nowego. Obfituje też w niezwykłą energię i siły, które warto wykorzystać, bo w połączeniu z piękną pogodą tworzą wiele wolontariackich możliwości. Przyjrzyjmy się kilku z nich.
Sprzątanie w głowach i na półkach
We wrześniu w wielu krajach ma miejsce akcja Sprzątanie Świata, która od ponad 30 lat łączy wolontariuszki i wolontariuszy na całym świecie. Najczęściej kojarzymy ją ze sprzątaniem okolicznych zieleńców, parków, lasów. A gdyby tak spojrzeć na nią z nieco innej perspektywy?
- Zróbcie porządki na szkolnych półkach, zajrzyjcie do szaf i innych zakamarków. Wyrzućcie to, co zniszczone i nie nadaje się do użytku. Resztę rzeczy uporządkujcie w kartonach i pudełkach. Dzięki utrzymywaniu porządku w materiałach edukacyjnych, plastycznych i innych sprawicie, że nie trzeba będzie kupować nowych tylko dlatego, że nie można znaleźć tych starych. Dla środowiska i przyrody to pierwsza, naczelna zasada przynosząca ulgę: nie kupuj, jeśli nie potrzebujesz.
- Uporządkujcie też domowe skarbce. Może uda się zorganizować różne wymianki? Książki, ubrania, puzzle, gry tylko czekają na nowych właścicieli. Jeśli tacy się nie znajdą, przekażcie je do bibliotek, lokalnych domów aktywności społecznej i innych miejsc, gdzie będą mogli skorzystać z nich chętni.
- Sprzątnijcie swoje sprzęty elektroniczne. Wyrzućcie pliki z folderu „Kosz” czy niepotrzebne zdjęcia, na przykład 47 ujęć tego samego widoku (wystarczy jedno). Wszystkie te pliki ważą swoje i zajmują miejsce na dyskach i kartach pamięci. Bywa, że spowalniają działanie komputera czy telefonu, przez co trzeba te urządzenia częściej ładować lub szybciej się zużywają. Poszukajcie różnych opcji optymalizacji systemu w telefonach. Pozamykajcie aplikacje i pousuwajcie te niepotrzebne. Sprawdźcie, co zjada wasze baterie, i uśpijcie te głodomory. Dzięki temu sprzęty będą zużywały mniej zasobów, co przełoży się na większą zmianę: mniejsze emisje gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń do środowiska.
- Sprzątanie w ogrodzie. Właściwie tutaj należałoby podejść do tematu nieco przewrotnie i zorganizować kontrolowany chaos. Zgrabcie liście, ale nie pakujcie ich w worki, tylko wrzućcie do kompostownika albo usypcie z nich pryzmy i zabezpieczcie je czymś cięższym. Posłużą jako miejsce schronienia nie tylko jeżom, ale też motylom dziennym i nocnym (np. latolistkom cytrynkom i rusałkom pawikom). Uschnięte badyle w ogrodzie to również potencjalne miejsca schronienia dla owadów – nie usuwajcie ich, tylko pozostawcie.
- Sprzątanie w domach. Tym razem już nie w swoich. Jesień to czas porządkowania budek dla ptaków oraz przyjrzenia się, czy nie trzeba dodatkowo zabezpieczyć domków dla owadów. To ostatni moment!
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro)
Wielkie sadzenie
Tak się składa, że w październiku wypada Dzień Drzewa, co może być dla nas doskonałym przypomnieniem, że jesień to czas, gdy możemy sadzić drzewa i krzewy. Zwłaszcza te, które będą żywymi stołówkami dla ptaków (zimą) i owadów (wiosną i latem). Wybierajcie koniecznie te, które nie są inwazyjne, np. dereń, porzeczkę, bez czarny, ligustr, berberys, pęcherznicę, jałowiec (zamiast tui), krzewuszkę, kalinę. Zrezygnujcie z mahonii, irgi i śnieguliczki (są inwazyjne). Z drzew warto sadzić klon (z wyjątkiem jesionolistnego), lipę, dąb, brzozę i topolę. Zrezygnujcie natomiast z modnej ostatnio surmii (katalpy), robinii (zwanej akacją) i dębu czerwonego.
Jesień to również czas, kiedy skupiamy się na zapylaczach i zapewnieniu im lepszego startu w przyszłym sezonie. Zatem łopatki w dłonie i wkopujemy: szafirki, cebulice, śnieżniki, krokusy, puszkinie, przebiśniegi i śnieżyce wiosenne. Tulipany, choć są bardzo ładne, niekoniecznie stanowią dobre źródło pokarmu.
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro)
Chcesz mieć łąkę kwietną? To wysiej ją sam(a)!
Pod koniec lata większość roślin kończy kwitnienie i wytwarza nasiona. To idealny czas, by ruszyć na łąkę z przewodnikiem do oznaczania roślin i zebrać nasiona. Po co? By wysiać je potem w szkolnym ogrodzie i stworzyć własną łąkę. Warto jednak przy tym pamiętać:
- Zbieramy tylko nasiona roślin, które udało nam się zidentyfikować bez żadnych wątpliwości.
- Nigdy nie zbieramy wszystkich dostępnych nasion z danego terenu. Zostawiamy część jako pulę do wysiewu i część jako pokarm dla zwierząt.
- Zbieramy tylko suche nasiona. Niedosuszone nasiona łatwo się zepsują i zmarnujemy ich potencjał.
- Zbieramy nasiona do papierowych woreczków i dbamy o to, by nie zawilgotniały w trakcie przechowywania. Koniecznie trzeba je też opisać, bo pamięć bywa zawodna.
Ogrodowa feta
Jeśli wiosną założyliście uprawy różnych warzyw i owoców, to czas na zbiór plonów. Warto uczynić ten moment świętem i zaprosić lokalną społeczność (rodziców, dziadków, sąsiadów, działkowców). Możecie wspólnie przygotować smakołyki i przy okazji wypromować dietę planetarną jako zdrowy sposób odżywiania dla nas i dla Ziemi. Takie spotkanie posłuży nie tylko pochwaleniu się waszymi sukcesami, ale też budowaniu relacji z innymi ‒ najlepiej to zrobić właśnie przy jedzeniu.
Wielkie (i czasem głośne) migracje
Początek października to czas obchodów ptasich dni. Nie bez powodu, bo jesień to czas wielkich migracji. Czasem ich nie zauważamy albo nie słyszymy, ale może się zdarzyć, że w środku miasta usłyszymy klangor żurawi lub dostrzeżemy lecące gęsi. Jeśli ptaki was wyjątkowo interesują, wybierzecie się nad zbiorniki wodne z lornetkami. Te tereny są często wykorzystywane jako przystanki w dalekiej drodze i mogą być miejscem niezwykłych obserwacji. Zorientujcie się, czy w okolicy nie jest przypadkiem organizowane jakieś wydarzenie z okazji migracji, podczas którego będziecie mogli pomóc w liczeniu ptaków lub w zapewnianiu im bezpieczeństwa na trasach przelotu. Warto być też czujnym, bo ptaki mogą zbłądzić, gdy są wyczerpane, i może być im potrzebna pomoc. Bądźcie w kontakcie z ornitologami, w razie wątpliwości pytajcie o rady. Nie łapcie ptaków i nie przewoźcie ich – raczej obserwujcie, czy nie potrzebują pomocy. Bardzo możliwe, że potrzebują tylko spokojnego noclegu, a następnego ranka odlecą już dalej.
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro)
(Zbyt) długie wieczory
Są takie tygodnie, gdy na zewnątrz nic, tylko zawieje, deszcze i ogólna szaruga. Rozświetlcie ten czas swoimi wakacyjnymi wspomnieniami, opowieściami, podzielcie się zdobytymi doświadczeniami, ciekawostkami przyrodniczymi. Może zorganizujecie minikonferencję pełną inspiracji i pomysłów – w swoim własnym gronie lub dla innych pasjonatów pomagania? Pomysłami warto się dzielić, a kiedy, jeśli nie teraz? To przecież doskonały moment, by zacząć planować działania w kolejnym roku kalendarzowym! Zaraz znów będzie wiosna!
Autorka: Katarzyna Dytrych
Prezes w Fundacji "Za górami, za lasami", z wykształcenia i zamiłowania przyrodnik. Swoją wiedzę i pasję realizuje zawodowo od 12 lat poprzez koordynację programów edukacyjnych, działania z zakresu CSR, szkolenia, warsztaty terenowe oraz wyjazdy przyrodnicze czy publikacje eksperckie. Autorka filmowych materiałów edukacyjnych o przyrodzie:
Działanie finansowane jest przez m.st. Warszawa w ramach projektu „Ochotnicy warszawscy”.
Bezpośrednim realizatorem jest Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej.