Ostatnie dziesięciolecie przyniosło niesamowity rozwój wolontariatu. Organizowany jest on w placówkach pomocowych, edukacyjnych, w organizacjach pozarządowych, podczas dużych imprez miejskich, w instytucjach kultury. Wolontariusze i wolontariuszki to już nie tylko osoby, które chcą poświęcić swój wolny czas, aby pomagać. To również aktywni uczestnicy wydarzeń, ich ambasadorzy. To osoby, które pragną wesprzeć drugiego człowieka w potrzebie, zaangażować się w działalność organizacji, której misja jest im bliska, oraz… wynieść z tego doświadczenia coś dla siebie. Nie ma bowiem nic złego w tym, by wolontariusze mogli czerpać z wolontariatu satysfakcję, poczucie spełnienia obywatelskiego czy „ludzkiego” obowiązku, a także możliwość własnego rozwoju.
Rosnąca liczba organizacji i różnorodność zadań oferowanych przez nie wolontariuszom wymaga nieco innego podejścia do zarządzania wolontariatem. I tu dochodzimy do sedna tematu: kim powinna być osoba koordynująca wolontariat, aby dobrze radzić sobie z niełatwym wyzwaniem zgrania różnorodnych projektów i ludzi chętnych do zaangażowania się w nie?
Próbą odpowiedzi na pytanie o kompetencje koordynatora wolontariatu było stworzenie profilu kompetencyjnego dla tego zawodu – choć formalnie jeszcze niesklasyfikowanego, to z pewnością istniejącego, czego Wam, czytelnicy i czytelniczki, udowadniać nie trzeba. Profil miał na celu pokazać, jakie cechy i umiejętności powinna posiadać osoba na takim stanowisku, aby sprawnie realizować swoje zadania. Wspomniany zestaw kompetencji to jednak narzędzie o dużo szerszym zastosowaniu. Może bowiem posłużyć zarówno do określenia wymagań rekrutacyjnych, jak i do (samo)oceny osób zarządzających wolontariatem oraz do określenia kierunków rozwoju. Można by się oczywiście zastanawiać, czy istnieje jeden, uniwersalny zestaw umiejętności dla każdego koordynatora. Z pewnością zakresy obowiązków koordynatorów różnią się od siebie w zależności od miejsca pracy, długości i charakteru wolontariatu czy wieku wolontariuszy i wolontariuszek. Znaczenie ma też to, czy stanowi część kilkuosobowego zespołu, w którym każdy – chcąc nie chcąc – jest człowiekiem orkiestrą, czy może działa w dużej organizacji, w której odpowiada za swój wycinek. Omawiany tu profil kompetencyjny koordynatora wolontariatu powstał w ramach panelu eksperckiego, podczas którego na temat kompetencji muzealnego koordynatora wolontariatu wypowiedzieli się współpracownicy koordynatora i wolontariusze. Kompetencje, które weszły w skład profilu, wydają się jednak dość uniwersalne dla zawodu, jakim jest koordynator wolontariatu.
Kim w takim razie jesteśmy jako koordynatorzy i koordynatorki wolontariatu? Jaki zestaw kompetencji powinniśmy mieć i rozwijać, by sprawnie realizować swoje działania?
Wykres radarowy z profilem kompetencyjnym zawiera kilkanaście najważniejszych kompetencji. W dalszej części artykułu przeczytacie więcej o sześciu z nich, wskazanych jako kluczowe: o budowaniu relacji, orientacji na klienta-wolontariusza, komunikatywności, motywowaniu, planowaniu i organizowaniu, zarządzaniu zespołem.
Bezsprzecznie kluczową kompetencją koordynatora wolontariatu jest budowanie relacji. Większość koordynatorów i koordynatorek to osoby, których działania skupiają się na nawiązywaniu kontaktów i ciągłej dbałości o nie, a także na efektywnej współpracy z ludźmi. Budowanie relacji oznacza również dbanie o wartości, które pozwalają nam dochodzić do wzajemnego zaufania i wsparcia. To coś więcej niż umiejętność nawiązywania kontaktów – to przede wszystkim talent do ich aktywnego rozwijania i pogłębiania.
Bliska temu jest również orientacja koordynatora na wolontariusza. Mimo że wydaje się nam to oczywiste jako zachowanie, jest to również kompetencja sklasyfikowana w katalogach (zwykle określana jako orientacja na klienta, natomiast w przypadku koordynatorów za klienta można uznać wolontariusza). Orientacja na wolontariusza jako kompetencja to nic innego, jak potrzeba poznawania i odkrywania jego potrzeb, bycie elastycznym w poszukiwaniu rozwiązań, a jednocześnie empatycznym w relacjach międzyludzkich. W ramach tej kompetencji mieści się też zachęcanie naszych współpracowników do traktowania z należytym szacunkiem pracy naszych wolontariuszy i czasu, który nam poświęcają. Tworzenie pozytywnej i empatycznej atmosfery wokół wolontariatu daje szansę na utrzymanie dobrych i długotrwałych relacji.
Nieodłączną kwestią jest też motywowanie wolontariuszy. Każdy koordynator powinien dbać o pozytywne nastawienie wolontariuszy i wolontariuszek do zadań. Doceniać ich wkład w projekty, a tym samym budować zaangażowanie. W kontakcie z wolontariuszami i wolontariuszkami warto być uważnym na ich potrzeby, dawać szansę na podnoszenie kompetencji, proponować coraz ciekawsze, czy bardziej odpowiedzialne zadania. Ważnym aspektem motywowania jest również umiejętność udzielania informacji zwrotnej.
Kolejny „must have” koordynatora, to komunikatywność, czyli umiejętność precyzyjnego i jasnego wyrażania się. Ogromnym wyzwaniem dla koordynatorów jest duża różnorodność grupy wolontariackiej – należą do niej często osoby w bardzo różnym wieku, z różnym wykształceniem i różnymi potrzebami w zakresie komunikowania się. Wymaga to od koordynatorów umiejętności ciągłego dopasowywania swoich wypowiedzi do rozmówców. Obecnie coraz częściej mówi się o stosowaniu prostego języka, który- miejmy nadzieję- zacznie być postrzegany nie jako chwilowy trend, lecz jako trwały standard. Warto pamiętać, że komunikatywność ma też wymiar niewerbalny – to również ton głosu, postawa ciała czy gesty. Podkreślmy także umiejętność aktywnego słuchania, która umożliwia skuteczne budowanie relacji z wolontariuszami.
Nie można zapominać o tym, że dobry koordynator, to zwykle sprawny organizator, który potrafi dobrze planować, wyznaczać cele, tworzyć strategie – dotyczące zarówno budżetów na wolontariackie projekty, jak i pracy wolontariuszy podczas niezliczonych wydarzeń.
Większość wspomnianych wyżej kompetencji łączy się, a może nawet zawiera się w zarządzaniu zespołem. Ta kompetencja, to jednak dużo więcej, bo również: umiejętność trafnego i szybkiego dostosowywania się do zmiennych okoliczności, efektywne określanie i wykorzystywanie zasobów, znajdowanie czasu na wspólne podsumowania i ewaluacje zrealizowanych projektów. To uwzględnianie różnorodności wolontariuszy (związanej z wiekiem, wykształceniem czy szczególnymi potrzebami) w delegowaniu zadań, które pozwala nam na sprawną i przyjazną pracę w zespole wolontariackim.
Gdy podsumowuję rozważania o kompetencjach koordynatora wolontariatu, jeszcze wyraźniejsza staje się dla mnie potrzeba profesjonalizacji i klasyfikacji zawodu koordynatora wolontariatu. Zanim jednak to się stanie, zachęcam wszystkie osoby koordynujące wolontariat do tego, aby spojrzały na swoje obowiązki i osiągnięcia nieco inaczej – przez pryzmat szerokich, niezwykle cennych na rynku pracy kompetencji, które wykorzystujemy każdego dnia. Takie ujęcie pokazuje, że koordynator wolontariatu to konkretny zawód, a osoby zajmujące takie stanowiska posiadają wyjątkowy zestaw cech i kompetencji, który pozwala z sukcesem pracować z drugim człowiekiem.
Autorka: Joanna Garsztka, Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu.
Źródła:
Arczewska M., Długofalowa polityka rozwoju wolontariatu w Polsce, Warszawa 2011.
Barańska M., Wolontariat w planowaniu kariery zawodowej studentów, Poznań 2016.
Braun K., Pomaganie nakręca mnie. Informator dla wolontariuszy, Warszawa 2005.
Filipowicz G., Zarządzanie kompetencjami. Perspektywa firmowa i osobista, Warszawa 2016.
Garsztka J., Projekt profilu kompetencyjnego na podstawie stanowiska koordynatora wolontariatu, Warszawa 2019.
Zapoznajcie się z kompleksową ofertą wsparcia dla wszystkich organizatorów wolontariatu w Warszawie!
Artykuł powstał w ramach oferty wsparcia dla organizatorów wolontariatu, której bezpośrednim realizatorem jest Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu. Działanie jest finansowane ze środków miasta stołecznego Warszawy, w ramach realizacji projektu "Ochotnicy warszawscy".