Lato to dobry czas, aby z dystansem przyjrzeć się swojemu funkcjonowaniu w trakcie roku szkolnego: lekcje, spotkania koła wolontariatu, dyżury na przerwach, przygotowania do akcji, zebrania, telefony… Lista zadań ma wiele pozycji. Kolejne aktywności wpisane w kalendarz - po południu pomoc w pakowaniu darów dla schroniska, piknik integracyjny w sobotę, po drodze rozmowa z rodzicem. Nawet najbardziej zaangażowanym opiekunom zdarza się dojść do momentu, kiedy czują się przepracowani i zmęczeni. Jak możemy zadbać o siebie? Dlaczego to ważne? Jak radzić sobie z obciążeniami? W tym artykule znajdziesz konkretne przykłady i wskazówki na to, jak się o siebie zatroszczyć, aby z wyprzedzeniem przygotować się na nadchodzące wyzwania.
Dlaczego dbanie o dobrostan jest ważne?
Dobrostan zawodowy to subiektywne poczucie zadowolenia z funkcjonowania jednostki w sytuacji pracy1. Wiąże się ze zdrowiem psychicznym i fizycznym. W przypadku nauczycieli, dbanie o dobrostan jest szczególnie istotne, ponieważ praca z dziećmi i młodzieżą wymaga energii, cierpliwości, umiejętności radzenia sobie ze stresem, dużą odpowiedzialnością, presją wyników, różnorodnych oczekiwań.
Twoje samopoczucie wpływa na atmosferę w kole wolontariatu i na jakość relacji z uczniami. Badania pokazują, że nauczyciele, którzy potrafią zarządzać stresem i dbają o swoje potrzeby emocjonalne, są bardziej empatyczni i cierpliwi2. W rezultacie uczniowie czują się bardziej wspierani, co pozytywnie wpływa na ich rozwój oraz efektywność projektów wolontariackich. Jak podkreśla prof. Pyżalski, „nie ma zdrowego psychicznie ucznia bez zdrowego psychicznie nauczyciela”3. Uczniowie mogą się nauczyć na twoim przykładzie m.in. tego, jak stawiać granice, jak radzić sobie z oczekiwaniami innych, jak i kiedy prosić o wsparcie, w jaki sposób dbać o siebie.
Jak dbać o swój dobrostan będąc opiekunem koła wolontariatu?
Dbanie o siebie nie oznacza egoizmu, ale jest inwestycją, która pozwala efektywniej wspierać innych. Pokazuje także innym (Twoim uczniom, koleżankom z pracy, rodzicom…), jak można dbać o siebie, jednocześnie angażując się społecznie. Oto kilka sposobów, które mogą Ci pomóc:
1. Codzienne rytuały
Co możesz zrobić codziennie rano lub po szkole, by zadbać o swoje ciało, myśli, emocje? Poszukaj prostego rytuału, który mógłby Ci pomóc zatroszczyć się o siebie. Spokojne oddychanie? Rozciąganie? Ćwiczenia relaksacyjne?
Jedna z koordynatorek wolontariatu codziennie po szkole idzie na krótki spacer — żeby pooddychać i zostawić szkolne problemy za sobą zanim wejdzie w domową rzeczywistość. Jak pogoda nie dopisuje, spędza ten czas w samochodzie słuchając muzyki, która ją uspokaja.
Szukaj sposobów, by z życzliwością zauważyć wszystko to, co się dzieje w Twoim ciele, w emocjach, w myślach, usłyszeć to, co mówią o Twoich potrzebach4. Nawet krótka chwila odpoczynku może dodać energii i wpłynąć pozytywnie na nastrój. Staraj się też rezerwować czas na odpoczynek po większych działaniach, takich jak zbiórki charytatywne czy wyjazdy z uczniami.
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro)
2. Deleguj zadania
Zastanów się też, które zadania możesz delegować na uczniów. Powierzanie organizacji niektórych akcji starszym członkom koła może nie tylko odciążyć Cię, ale i zwiększyć ich zaangażowanie. Może mogą być opiekunami młodszych uczestników, napisać prośbę albo podziękowanie do organizacji, z którą współpracowaliście? Albo samodzielnie koordynować jakąś mniejszą akcję?
Koordynatorka wolontariaty w jednym ze śródmiejskich liceów, do każdej akcji przypisuje lidera w postaci bardziej doświadczonego ucznia lub uczennicy. Zadaniem tej osoby jest np. znalezienie osoby, która przygotuje materiały graficzne promujące daną akcję, znalezienie chętnych do pakowania zebranych darów, ustalenie z osobami przewożącymi zebrane dary terminu odbioru, rozesłanie podziękowań czy napisanie sprawozdania z akcji na stronę szkoły.
3. Oswajaj błędy
Jeżeli powierzysz zadania uczniom, prędzej czy później pojawią się błędy; ktoś nie wykona zadania na czas, ktoś zrobi coś w zupełnie inny sposób niż sobie wyobrażałaś, a może ktoś się pokłóci i nie będzie chciał dalej uczestniczyć w wolontariacie… Może to wpłynąć na Twoją motywację, atmosferę w zespole i skuteczność realizacji działań. Tymczasem trudno się nauczyć podejmowania odpowiedzialności bez prawa do popełniania błędów. Szukaj takich działań, w których łatwiej Ci będzie zgodzić się na to, że coś pójdzie nie tak. Szukaj lekkości, życzliwości i łagodności, które pomogą całemu zespołowi uczyć się na błędach. Podziękuj uczniom za odwagę, za to, że spróbowali czegoś nowego, podjęli próbę - nawet jeśli nie wyszło. Nie popełniają błędów tylko ci, którzy nic nie robią.5
4. Wyznaczaj granice
Ile akcji jesteś gotowa koordynować? Jak dużych? Które rodzaje akcji coraz bardziej Cię męczą — zbiórki pieniędzy/rzeczy, kiermasze, organizowanie festynów, a może koordynacja pracy wolontariuszy na świetlicy szkolnej? Dlaczego? Nie masz obowiązku organizowania każdej akcji, na którą pojawi się pomysł. Możesz wybierać według własnych kryteriów te, które decydujesz się realizować, np. takie, które nie zajmują czasu w weekendy lub które można w większym stopniu powierzyć uczniom, albo takie, przy których masz zapewnioną pomoc innych nauczycieli.
W jednej z ursynowskich szkół podstawowych, koordynatorka wolontariatu zdecydowała, że zrezygnuje z części zbiórek charytatywnych, które do tej pory prowadziła każdego roku. Zamiast tego rozwinęła wolontariat na świetlicy szkolnej — starsi uczniowie przychodzą na godzinne dyżury, by poczytać opowiadania młodszym, poprowadzić dla nich gry, pomóc im w lekcjach. Zapisy na wolontariat prowadzone są przez osobę pracującą na świetlicy. Dzięki temu wolontariat działa na co dzień przy mniejszym zaangażowaniu czasowym koordynatorki.
5. Stwórz sieć wsparcia
Zaproś inną osobę pracującą w szkole do współprowadzenia koła wolontariatu lub danej akcji. Porozmawiaj z nią o potrzebach, oczekiwaniach, motywacji, podziale obowiązków, sposobie komunikacji. Jeśli masz możliwość, korzystaj ze wsparcia psychologa lub pedagoga szkolnego zarówno przy organizacji działań jak i reagowania w stresujących sytuacjach. Szukaj wsparcia również wśród rodziny i przyjaciół — rozmowa o trudnościach pozwala na zrozumienie emocji i potrzeb, które za nimi stoją.
Jedna ze szkolnych koordynatorek do współpracy przy organizacji wolontariatu zaprosiła szkolną pedagog. Dzielą się odpowiedzialnościami za akcje. Pedagog organizuje także spotkania integracyjne i podsumowująco-świętujące dla osób zaangażowanych w wolontariat.
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro)
6. Doceniaj swoje osiągnięcia i starania
Regularnie przypominaj sobie o swoich osiągnięciach i postępach — nawet jeśli są małe. Jeśli chcesz, zapisz je w dzienniku, żeby móc do nich wracać w trudniejszych chwilach. Wyrażenie wdzięczności wobec samego siebie jest skutecznym sposobem na zwiększenie motywacji i satysfakcji z pracy. Możesz także poświęcać wybrane spotkania koła wolontariatu na wspólne świętowanie z uczniami i uczennicami małych sukcesów oraz lekcji wyciągniętych z porażek. Takie wspólne docenianie poszczególnych kroków może pozytywnie wpływać na relacje w kole.
Podsumowanie
Bycie opiekunem szkolnego koła wolontariatu to wyjątkowa rola, która wiąże się z dużym zaangażowaniem, ale także odpowiedzialnością za własny dobrostan. Regularna troska o siebie pozwala lepiej pełnić tę rolę, dając uczniom przykład zdrowego zarządzania emocjami i motywację do działania. Stosowanie powyższych strategii pomoże w utrzymaniu zdrowia psychicznego i fizycznego oraz zwiększy satysfakcję z pełnienia tej ważnej funkcji w szkole.
Dowiedz się więcej:
- Webinar o dobrostanie i przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu
- Materiały do własnej refleksji, pracy z kołem wolontariatu lub z klasą
- Przewodnik “Emocje jako Twoje supermoce”Przewodnik “Emocje jako Twoje supermoce”
1. definicja za ogólnopolskie badanie dobrostanu zawodowego nauczycieli, Akademia Librus, 2023
2. więcej: J. Pyżalski, W. Poleszak, Stres, dobrostan i zdrowie psychiczne polskich nauczycieli podczas kryzysowej edukacji zdalnej – przegląd danych empirycznych,, Lubelski Rocznik Pedagogiczny; dostęp 12.11.2024
3. za M. Grzegorowska, Dobrostan nauczyciela przekłada się na uczniów, Sesrwis Zdrowie, dostęp 12.11.2024
4. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w przewodniku “Emocje jako Twoje supermoce”
5. Więcej o roli błędów — Brown B “Dary niedoskonałości. Jak przestać się przejmować tym, kim powinniśmy być i zaakceptować to, kim jesteśmy”, Media Rodzina 2022.
Autorka:
Marta Drabińska - trenerka, koordynatorka, autorka materiałów edukacyjnych i scenariuszy zajęć o pracy metodą projektu, współpracy i komunikacji; była wolontariuszką, koordynowała wolontariuszy; uwielbia podsumowywać i świętować; aktualnie współprowadzi Kompas Zmian.
Artykuł finansowany jest przez m.st. Warszawa w ramach projektu „Ochotnicy warszawscy”.
Bezpośrednim realizatorem jest Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej.