Czy warto stworzyć radio w szkole i czym jest system radiowęzłowy? Jakie funkcje może spełniać i czyje potrzeby zaspokoić? Wreszcie: ile to kosztuje i skąd znaleźć na to środki? Radiowęzeł to frajda dla całej szkoły i jednocześnie doskonały sposób na rozwój wolontariatu w szkole. Prowadzenia radia to odpowiedzialne zadanie, które najczęsciej wykonują szkolni wolontariusze.
Radia słucha dziennie ponad 18 milionów Polaków. Liczba słuchaczy co roku spada, ale nadal utrzymuje się na imponującym poziomie. Dlaczego?
Bo radio to medium łatwo dostępne, takie, które się nie narzuca, nie wymaga czynnej obecności, może nam towarzyszyć przez cały dzień, dopasować się do naszego życia, stanowić dla niego tło. Zapewnia towarzystwo, najświeższe informacje, wiadomości o pogodzie, humor, muzykę, dostęp do wiedzy, kultury, wspomnień, ciekawych rozmów na różne tematy.
Każdy słuchacz może znaleźć coś dla siebie – niezależnie od wieku, poglądów, stanu zdrowia, czy zasobności portfela. To radio dostępne na falach eteru lub w internecie.
Ale radio to nie tylko muzyka i wiadomości, to teatr wyobraźni. Pobudza ją, kształtuje, wyostrza zmysły. I dlatego właśnie warto je mieć w szkole.
Odbiorcy – to prawdziwe wyzwanie
System radiowęzłowy pozwala na jednokierunkowe przekazywanie komunikatów lub muzyki w jednym lub kilku miejscach jednocześnie. Radiowęzły mogą być wykorzystywane jako źródło rozrywki i informacji o życiu szkolnym, a także jako kanał propagowania działań uczniów w życiu szkoły oraz różnych prac społecznych z nią związanych.
Jakie inne potrzeby można realizować za pośrednictwem tego medium? Warto je zbadać, np. przeprowadzając w szkole ankietę lub prosząc przedstawicieli szkolnej społecznści o pomysły i sugestie: Jak wyobrażają sobie szkolny radiowęzeł lub szkolne radio, o czym i co chcieliby usłyszeć, jak często, jak długo?
Ważne jest też określenie tego, co media nazywają: targetem, czyli grupą docelową. Dla kogo to radio ma być?
To jest prawdziwe wyzwanie – przyznaje w rozmowie z nami Justyna Ochocka - Stępień, dyrektorka Szkoły Podstawowej nr 8 w Otwocku, w której rozwijane jest szkolne radio. Muzyka na przerwach jest dla niektórych dzieci obciążająca. W szkole i tak jest duży hałas. Pomimo, że muzyka jest wybrana przez uczniów, to nie wszystkim odpowiada. Są także dzieci w spektrum autyzmu, które potrzebują wyciszenia. Nauczyciele też chcieliby odsapnąć, a te dzisiejsze style muzyczne nie do końca korespondują z naszymi dojrzałymi muzycznymi wyborami.
Wierzymy, że na potrzeby wszystkich da się w jakimś stopniu odpowiedzieć, a radio może łączyć i tych najmłodszych i tych najstarszych, ostatecznie radiowe hity znają na pamięć i uczniowie zerówki i ósmoklasiści. W Szkole Podstawowej im. A. Mickiewicza w Wapnie wśród audycji tworzonych przez uczniów jest miejsce na podział muzyki np. muzyka poważna (poniedziałek), muzyka rozrywkowa (wtorek), muzyka polska (środa), muzyka z różnych krajów (czwartek) oraz playlista uczniowska (piątek). Repertuar muzyczny może także stanowić pretekst do zabawy: np. jedna piosenka od nauczycieli, jedna od starszych uczniów, jedna od najmłodszych.
Dla uczniów ze specjalnymi potrzebami, potrzebujących ciszy, dla których problemem może być zbyt wiele bodźców, warto poszukać rozwiązania, które zaopiekuje potrzebę wyciszenia. Np. stworzenie miejsca w szkole, w którym nie słychać radiowęzła.
Szkolne radio dla tak różnorodnej grupy odbiorców to świetna okazja do ćwiczenia z komunikacji. Przekazywanie informacji takim językiem, aby były one zrozumiałe dla każdego odbiorcy – od pierwszoklasisty po dyrektora szkoły i starszych nauczycieli. To prawdziwa umiejętność dziennikarska.
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro)
Co na obiad i kto ma imieniny?
Szkolne radio pełni funkcje informacyjne i rozrywkowe. Inspiracją mogą być pomysły uczniów, życie szkoły, inicjatywy wolontariatu i samorządu oraz ważne komunikaty od dyrekcji. W radiowych szkołach sprawdzają się, m.in:
- Wiadomości dnia – jaki jest dziś dzień; szczęśliwy numerek z listy obecności - czyli kto nie będzie odpytywany; menu ze stołówki, kto dziś ma imieniny lub jeśli wiemy - urodziny nauczycieli, dyrekcji (warto złożyć życzenia); jakie święto odbędzie się w najbliższym czasie w szkole, np. bal karnawałowy, Dzień babci; którzy nauczyciele są nieobecni – spodziewajcie się zastępstw; szukamy chętnych do… ; przypominamy, że trwa akcja wolontariatu…
- Szybka, codzienna komunikacja np. "uwaga, uwaga zbieramy się na apel z okazji…"; albo przekazanie informacji na temat bezpiecznych ferii przez dyrekcję (zamiast zwoływania apelu, można to przekazać w czasie lekcji przez radio)
- Obchody “dziwnych świąt” – np. dzień pizzy, dzień pluszowego misia, dzień uśmiechu – z tej okazji opowiadamy dowcipy na antenie – zapraszamy do zabawy.
- Nagrane wcześniej krótkie materiały dźwiękowe: sondy na dany temat, wywiady – z panią bibliotekarką, panią kucharką, panem z administracji – o ich pracy; małe słuchowiska, czy relacje – reportaże z wycieczki lub np. ciekawej lekcji przyrody z 4a.
- Cykliczne “audycje na żywo” np. “Pytanie do…”
Dzieci wybierają sobie adresata swoich pytań, osoba odpowiada przez radiowęzeł, czyli czyta pytanie, które zostało zadane. Czasami pytania były śmieszne, niektóre banalne, inne bardzo poważne. To było bardzo fajne, bo skupiało uwagę uczniów. Zauważyłam, że zwłaszcza jak odpowiadał nauczyciel i padało pytanie takie osobiste, to zaciekawieni uczniowie przystawali na korytarzach, np. Jaka była pani pierwsza miłość? – opowiada dyrektor SP 8 w Otwocku.
Radio to przede wszystkim ludzie
Wiele stacji radiowych ma podobnie brzmiące hasło reklamowe: “Radio to przede wszystkim ludzie.” Zarówno ci, którzy radio tworzą, jak i ci, którzy go słuchają.
Tworzenie szkolnego radia zaczynamy więc od stworzenia zespołu. Dobrze, gdyby radiowa redakcja miała stałego opiekuna lub opiekunów z grona pedagogicznego. Tworzenie treści można powierzyć młodzieży. Idealnie by było, gdyby w redakcji znaleźli się przedstawiciele różnych klas, z tymi najmłodszymi włącznie.
Kluczowe jest wspólne ustalenie i spisanie zasad pracy. Kilka przykładowych:
- Treści, które emitujemy nie mogą nikogo obrażać i poniżać.
- Nie używamy wulgaryzmów i nie emitujemy piosenek, które zawierają wulgaryzmy.
- Uczniowie, którzy pracują w redakcji, nie opuszczają w związku z tym lekcji.
- Dzielimy się pracą i dyżurami zgodnie z dostępnością czasową – nie może to wpływać na nasze zaangażowanie w naukę.
- Raz w tygodniu/miesiącu organizujemy statusowe spotkania redakcyjne, na których planujemy pracę, audycje i podział zadań.
- W zależności od tego, co chcemy nadawać w radiowęźle, dzielimy się zadaniami lub ustalamy dyżury, np. w danym tygodniu muzyczną playlistę ustalają…, za przygotowanie szkolnych serwisów informacyjnych odpowiada…
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro)
Ile to kosztuje? Jak pozyskać środki?
Jeżeli chodzi o koszty, wszystko zależy od sprzętu, w jaki chcemy lub możemy zainwestować, a sprzęt – od wielkości budynku szkoły i decyzji, czy sygnał ma być odbierany w całej szkole, czy np. tylko na określonych piętrach lub w części pomieszczeń.
Na sprzęt można wydać kilka tysięcy i kilkanaście, a na używany – kilkaset złotych.
Przed podjęciem decyzji warto nawiązać współpracę lub poprosić o pomoc specjalistę od nagłośnienia, który mieszka w okolicy. Być może taka osoba znajdzie się wśród rodziców uczniów, być może współpracuje z najbliższą parafią. A może Wy sami potraficie wskazać kogoś, kto znając się na rzeczy, będzie w stanie ocenić, jak dobrać odpowiednie nagłośnienie do danych pomieszczeń? Na pewno wiedzą na ten temat będą też służyć sprzedawcy w sklepach ze sprzętem nagłośnieniowym.
Podstawowym elementem jest wzmacniacz miksujący z wejściami, do których podłącza się mikrofony, laptop, czy inne urządzenia, a także głośniki. To, ile ich będzie, zależy od wielkości szkoły i obszaru, który chcemy nagłośnić.
Moc wzmacniacza (w standardowej technice 100V) powinna być wyższa lub równa sumie mocy wszystkich głośników. W sklepach z nagłośnieniem są w ofertach gotowe zestawy dla szkół. To zazwyczaj koszt kilkunastu tysięcy złotych. Jest też możliwość podzielenia radiowęzła na strefy, wtedy inna muzyka może być nadawana na korytarzach, inna np. w sali gimnastycznej, a w innym miejscu może być strefa ciszy.
Jak można pozyskać środki na taki sprzęt?
Nasza szkoła otrzymała sprzęt w projekcie ministerialnym Laboratoria Przyszłości. To jest nasze główne źródło tego radiowego wyposażenia, bo ten podstawowy zestaw nagłaśniający to wyposażenie szkoły, wynikające z powstałego cztery lata temu nowego budynku. Dodatkowy głośnik zakupiliśmy ze środków zebranych ze szkolnej kawiarenki. W naszym mieście władze są nastawione w sposób otwarty na wszelkie nowości. Jeżeli tylko są pieniądze i można z nich jakoś skorzystać, to wystarczy, że napiszemy pismo do urzędu, ile potrzebujemy środków i na rozwinięcie jakiego projektu i nie ma problemu. – opowiada dyrektor Justyna Ochocka-Stępień.
W innych szkołach aktywna jest rada rodziców, która wspomaga tego typu inicjatywy. Istnieją także szkolne budżety obywatelskie i organizacje pozarządowe, które w ramach projektów mogą dofinansować taki sprzęt.
Zdjęcie ilustracyjne użyczone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (źródło: canva pro)
Od czego zaczynamy?
Zanim sięgniemy po środki i nagłośnimy budynek, sprawdźmy ze społecznością szkolną, czy są chętne osoby do poprowadzenia tego przedsięwzięcia. Lider w osobie nauczycielskiej, który zaangażuje się z pasją i pomysłami, grupa uczniów z różnych klas, która będzie gotowa poświęcić swój wolny czas na prace redakcyjne. A przede wszystkim, czy są chętni słuchacze, czyli co na to uczniowie? Może krótka ankieta lub referendum z pytaniem: Czy chcesz radio w szkole? Co byś chciał/a w nim usłyszeć? Wstępny zespół redakcyjny i pierwsze pomysły to już połowa sukcesu.
Można zacząć od nadawania na długiej przerwie przez przenośny głośnik, dostępny w każdej szkole, wykorzystywany podczas uroczystości i apeli. I sprawdzać jak przyjmuje się radio? Czy gromadzi słuchaczy, czy inspiruje i integruje radiowe gwiazdy? Warto pamiętać, że radio to projekt, który powinien rozwijać się i trwać latami, z rotacyjną redakcją i nadążaniem za potrzebami słuchaczy.
Osoby pragnące pogłębić ten temat zachęcamy do udziału w webinarium pt.: „Jak zorganizować radio w szkole?”, które odbędzie się 26 marca 2025 roku w godzinach 18:00-19:30. Zapraszamy serdecznie!
Autorki:
Ola Żaczek-Świstak - wieloletnia dziennikarka radiowa Polskiego Radia (obecnie autorka serwisów informacyjnych i audycji w Radiu 357), producentka podcastu “Po dzwonku. Rozmowy z ciałem pedagogicznym” w Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Anita Nogal - psychopedagożka kreatywności, trenerka twórczości. Absolwentka kursu trenerskiego STOP – Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych. Koordynatorka projektów edukacyjnych w fundacji CEO oraz autorka akcji Czytam sobie Pierwsza klasa, promującej czytelnictwo w szkołach podstawowych. Pełni rolę ekspertki ds. komunikacji w programie Szkoła ucząca się w CEO. Pracuje przy organizacji dużych eventów i wydarzeń edukacyjnych. Prowadzi szkolenia w bibliotekach, warsztaty kreatywności, treningi twórczości i design thinking.
Konsultacje i inspiracje: Justyna Ochocka-Stępień - dyrektorka SP nr 8 w Otwocku
Działanie finansowane jest przez m.st. Warszawa w ramach projektu „Ochotnicy warszawscy”.
Bezpośrednim realizatorem jest Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej.